Tốc độ:
1x
(QK7 Online) - LTS: Biên giới, lãnh thổ luôn là vấn đề thiêng liêng đối với mỗi quốc gia, dân tộc. Từ ngàn xưa, trên cơ sở xác định biên giới quốc gia là phên dậu, gắn liền với công cuộc bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, quyền bất khả xâm phạm của Tổ quốc, Việt Nam luôn chủ trương giải quyết công tác biên giới lãnh thổ phù hợp với luật pháp quốc tế, làm cơ sở để phát triển quan hệ hữu nghị bền vững với các nước láng giềng. Tuy nhiên, đường biên giới trên bộ Việt Nam - Campuchia, vì nhiều lý do, đến nay vẫn chưa được phân giới cắm mốc đầy đủ trên toàn tuyến. Trong chuyến thăm chính thức Campuchia của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc theo lời mời của Quốc vương Norodom Sihamoni (21, 22-12-2021), Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Quốc vương Norodom Sihamoni đã nhất trí tiếp tục hoàn thành việc phân giới cắm mốc trên biên giới đất liền Việt Nam - Campuchia trong thời gian tới. Báo Quân khu 7 giới thiệu bài viết của Đại tá, PGS, TS. Hồ Sơn Đài về lộ trình phân giới, cắm mốc đường biên giới Việt Nam - Campuchia từ khởi thủy đến ngày nay.
Kỳ 1: Khái lược lịch sử đường biên
Việt Nam là quốc gia nằm ở cực Đông Nam Bán đảo Đông Dương, giáp với vịnh Thái Lan ở phía Nam, vịnh Bắc Bộ và biển Đông ở phía Đông, Trung Quốc ở phía Bắc, Lào và Campuchia ở phía Tây. Trên đất liền, Việt Nam có đường biên giới với ba nước Trung Quốc, Lào và Campuchia. Với Campuchia, Việt Nam có chung đường biên giới trên đất liền dài khoảng 1.137km, khởi đầu tại cột mốc số 0 ở vị trí giao điểm đường biên giới ba nước Việt Nam - Campuchia - Lào; điểm kết thúc ở bờ vịnh Thái Lan tiếp giáp giữa tỉnh Kiên Giang (Việt Nam) và tỉnh Kampot (Campuchia). Toàn bộ đường biên giới đi qua 10 tỉnh của Việt Nam (Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang và Kiên Giang), tiếp giáp 9 tỉnh của Campuchia (Rattanakiri, Mondulkiri, Kratié, Tboung Khmum, Svayrieng, Preyveng, Kandal, Takeo và Kampot). Đó là đường biên giới được hình thành ổn định từ trong quá trình hàng trăm năm lịch sử, phù hợp với thực tiễn giao bang hai nước và luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ qua, vấn đề đường biên giới luôn bị các thế lực thù địch xuyên tạc, tạo cớ gây mất ổn định, thậm chí phát động chiến tranh xấm lấn. Vấn đề xác định chính xác đường biên, phân giới, cắm mốc, vì thế, giữ một vai trò hết sức quan trọng, vừa là cơ sở pháp lý, vừa là nền tảng vật chất, tinh thần cho việc xây dựng, củng cố và phát triển mối quan hệ hữu nghị, hợp tác bền vững giữa Việt Nam và Campuchia.
Trên vùng đất có đường biên giới ngày nay đi qua, từ xa xưa, cư dân bản địa đã xây dựng nên vương quốc Phù Nam (từ đầu Công nguyên) và phát triển thành một đế chế rộng lớn và hùng mạnh (vào thế kỷ V, VI). Trong quãng thời gian gần 10 thế kỷ, dù có lúc thuộc lãnh thổ Chân Lạp, vùng đất này không được khai phá và cai quản chặt chẽ. Và biên giới chỉ là vùng đệm, chưa đươc phân định rõ ràng kéo dài cho đến cuối thế kỉ XV.
Kỳ 1: Khái lược lịch sử đường biên
Việt Nam là quốc gia nằm ở cực Đông Nam Bán đảo Đông Dương, giáp với vịnh Thái Lan ở phía Nam, vịnh Bắc Bộ và biển Đông ở phía Đông, Trung Quốc ở phía Bắc, Lào và Campuchia ở phía Tây. Trên đất liền, Việt Nam có đường biên giới với ba nước Trung Quốc, Lào và Campuchia. Với Campuchia, Việt Nam có chung đường biên giới trên đất liền dài khoảng 1.137km, khởi đầu tại cột mốc số 0 ở vị trí giao điểm đường biên giới ba nước Việt Nam - Campuchia - Lào; điểm kết thúc ở bờ vịnh Thái Lan tiếp giáp giữa tỉnh Kiên Giang (Việt Nam) và tỉnh Kampot (Campuchia). Toàn bộ đường biên giới đi qua 10 tỉnh của Việt Nam (Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang và Kiên Giang), tiếp giáp 9 tỉnh của Campuchia (Rattanakiri, Mondulkiri, Kratié, Tboung Khmum, Svayrieng, Preyveng, Kandal, Takeo và Kampot). Đó là đường biên giới được hình thành ổn định từ trong quá trình hàng trăm năm lịch sử, phù hợp với thực tiễn giao bang hai nước và luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ qua, vấn đề đường biên giới luôn bị các thế lực thù địch xuyên tạc, tạo cớ gây mất ổn định, thậm chí phát động chiến tranh xấm lấn. Vấn đề xác định chính xác đường biên, phân giới, cắm mốc, vì thế, giữ một vai trò hết sức quan trọng, vừa là cơ sở pháp lý, vừa là nền tảng vật chất, tinh thần cho việc xây dựng, củng cố và phát triển mối quan hệ hữu nghị, hợp tác bền vững giữa Việt Nam và Campuchia.
Trên vùng đất có đường biên giới ngày nay đi qua, từ xa xưa, cư dân bản địa đã xây dựng nên vương quốc Phù Nam (từ đầu Công nguyên) và phát triển thành một đế chế rộng lớn và hùng mạnh (vào thế kỷ V, VI). Trong quãng thời gian gần 10 thế kỷ, dù có lúc thuộc lãnh thổ Chân Lạp, vùng đất này không được khai phá và cai quản chặt chẽ. Và biên giới chỉ là vùng đệm, chưa đươc phân định rõ ràng kéo dài cho đến cuối thế kỉ XV.
Cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam chào cột mốc chủ quyền
Từ thế kỷ XVI, đặc biệt là thế kỷ XVII, theo phương sách người dân đi trước, chính quyền đi sau, các chúa Nguyễn đã tạo những điều kiện thuận lợi cho cư dân Việt đẩy mạnh quá trình di cư khai khẩn. Và với tư cách người làm chủ, chúa Nguyễn đã thực hiện những biện pháp quản lý lãnh thổ như cắt đặt đơn vị hành chính, thiết lập sổ bộ người và đất đai, thu thuế, thiết lập hệ thống đồn trạm cùng quân lính trấn giữ biên cương. Có thể nói, bắt đầu từ thế kỉ XVI đến cuối thế kỷ XVIII, biên giới Việt Nam - Campuchia đã hình thành và tương đối ổn định, dù chỉ là biên giới tập quán, chưa có một hệ thống văn bản theo chuẩn mực quốc tế và được phân giới, cắm mốc trên thực địa.
Từ khi xâm lược Việt Nam và Đông Dương (1859), với trách nhiệm trực trị và bảo hộ (cụ thể, Pháp thiết lập chế độ thuộc địa trực trị đối với Nam Kỳ và chế độ bảo hộ đối với Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Lào và Campuchia, nước Pháp đã đại diện Việt Nam và Campuchia để hoạch định đường biên giới căn cứ vào thực tế lịch sử đã được mặc định trước đó. Việc hoạch định và phân giới, cắm mốc đường biên giới Việt Nam - Campuchia thời kỳ này gồm hai phân đoạn: Phân đoạn biên giới giữa Nam Kỳ thuộc Pháp (CochinChina Française) với Campuchia và Phân đoạn biên giới giữa Trung Kỳ (Việt Nam) với Campuchia. Phân đoạn biên giới giữa Nam Kỳ với Campuchia được hoạch định bởi Thỏa ước Pháp - Campuchia năm 1873, đã được tiến hành phân giới, cắm mốc theo trình tự pháp lý đúng với quy định pháp luật của nước Pháp (đến nay còn rất ít dấu tích trên thực địa). Phân đoạn biên giới giữa Trung Kỳ (Việt Nam) với Campuchia được xác định bằng Nghị định ngày 6-12-1904 và Nghị định ngày 4-7-1905 của Toàn quyền Đông Dương (chưa được cắm mốc trên thực địa). Hai phân đoạn biên giới nói trên đã được chính quyền Pháp thể hiện trong 26 mảnh bản đồ Bonne tỷ lệ 1/100.000 do Sở Địa dư Liên bang Đông Dương xuất bản.
Thất bại trong cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương, thực dân Pháp đã buộc phải trả lại nguyên vẹn vùng đất Nam Bộ Việt Nam. Nhảy vào xâm lược Việt Nam, sau đó mở rộng chiến tranh ra ba nước Đông Dương, đế quốc Mỹ vẫn buộc phải tôn trọng đường biên giới Việt Nam - Campuchia và chủ quyền lãnh thổ của người Việt Nam ở miền Nam trên cơ sở kế tục đường biên giới do Pháp để lại sau khi chiến tranh Đông Dương kết thúc cho đến khi rút quân về nước năm 1973.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng (30-4-1975), mặc dù mối quan hệ Việt Nam - Campuchia trải qua những bước thăng trầm, nhân dân hai nước vẫn giữ mối quan hệ gắn bó thủy chung, cùng hợp tác chiến đấu chống kẻ thù chung, xây dựng đường biên giới hòa bình, ổn định và không ngừng phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội trong xu thế giữ vững tình đoàn kết hữu nghị giữa nhân dân hai nước. Nhằm góp phần giữ vững ổn định biên giới, duy trì nền hòa bình, hữu nghị và hợp tác phát triển với các quốc gia lân cận tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của đất nước, từ những thập niên cuối của thế kỷ XX, Chính phủ Việt Nam cùng với các quốc gia láng giềng giải quyết vấn đề biên giới bằng hai tiến trình: phân giới, cắm mốc và phát triển kinh tế vùng biên. Trong phương hướng ấy, Việt Nam và Campuchia đã tiến hành đàm phán và thỏa thuận được những nguyên tắc cơ bản về phân định biên giới trên đưòng bộ lẫn trên biển.
Việc phân định đường biên giới trên đất liền giữa hai nước được thực hiện theo quy trình: 1) Đàm phán các nguyên tắc cơ bản làm cơ sở cho việc giải quyết vấn đề biên giới; 2) Xác định một đường biên giới trên bản đồ thể hiện trong Hiệp ước hoạch định; 3) Phân giới, cắm mốc nhằm cụ thể hóa đường biên giới đã được hoạch định trên thực địa. Kết quả của bước đi này là việc cắm mốc trên thực địa, đồng thời thể hiện trong Nghị định thư về phân giới, cắm mốc. Quá trình hoạch định, phân giới, cắm mốc đường biên giới trên đất liền Việt Nam - Campuchia trải qua nhiều giai đoạn khác nhau. Và, quá trình phân giới, cắm mốc được các cơ quan chức năng của hai nước triển khai thực hiện từ sau khi Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa nhân dân Campuchia ký kết Hiệp ước hòa bình, hữu nghị và hợp tác ngày 18-2-1979.
Từ khi xâm lược Việt Nam và Đông Dương (1859), với trách nhiệm trực trị và bảo hộ (cụ thể, Pháp thiết lập chế độ thuộc địa trực trị đối với Nam Kỳ và chế độ bảo hộ đối với Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Lào và Campuchia, nước Pháp đã đại diện Việt Nam và Campuchia để hoạch định đường biên giới căn cứ vào thực tế lịch sử đã được mặc định trước đó. Việc hoạch định và phân giới, cắm mốc đường biên giới Việt Nam - Campuchia thời kỳ này gồm hai phân đoạn: Phân đoạn biên giới giữa Nam Kỳ thuộc Pháp (CochinChina Française) với Campuchia và Phân đoạn biên giới giữa Trung Kỳ (Việt Nam) với Campuchia. Phân đoạn biên giới giữa Nam Kỳ với Campuchia được hoạch định bởi Thỏa ước Pháp - Campuchia năm 1873, đã được tiến hành phân giới, cắm mốc theo trình tự pháp lý đúng với quy định pháp luật của nước Pháp (đến nay còn rất ít dấu tích trên thực địa). Phân đoạn biên giới giữa Trung Kỳ (Việt Nam) với Campuchia được xác định bằng Nghị định ngày 6-12-1904 và Nghị định ngày 4-7-1905 của Toàn quyền Đông Dương (chưa được cắm mốc trên thực địa). Hai phân đoạn biên giới nói trên đã được chính quyền Pháp thể hiện trong 26 mảnh bản đồ Bonne tỷ lệ 1/100.000 do Sở Địa dư Liên bang Đông Dương xuất bản.
Thất bại trong cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương, thực dân Pháp đã buộc phải trả lại nguyên vẹn vùng đất Nam Bộ Việt Nam. Nhảy vào xâm lược Việt Nam, sau đó mở rộng chiến tranh ra ba nước Đông Dương, đế quốc Mỹ vẫn buộc phải tôn trọng đường biên giới Việt Nam - Campuchia và chủ quyền lãnh thổ của người Việt Nam ở miền Nam trên cơ sở kế tục đường biên giới do Pháp để lại sau khi chiến tranh Đông Dương kết thúc cho đến khi rút quân về nước năm 1973.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng (30-4-1975), mặc dù mối quan hệ Việt Nam - Campuchia trải qua những bước thăng trầm, nhân dân hai nước vẫn giữ mối quan hệ gắn bó thủy chung, cùng hợp tác chiến đấu chống kẻ thù chung, xây dựng đường biên giới hòa bình, ổn định và không ngừng phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội trong xu thế giữ vững tình đoàn kết hữu nghị giữa nhân dân hai nước. Nhằm góp phần giữ vững ổn định biên giới, duy trì nền hòa bình, hữu nghị và hợp tác phát triển với các quốc gia lân cận tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của đất nước, từ những thập niên cuối của thế kỷ XX, Chính phủ Việt Nam cùng với các quốc gia láng giềng giải quyết vấn đề biên giới bằng hai tiến trình: phân giới, cắm mốc và phát triển kinh tế vùng biên. Trong phương hướng ấy, Việt Nam và Campuchia đã tiến hành đàm phán và thỏa thuận được những nguyên tắc cơ bản về phân định biên giới trên đưòng bộ lẫn trên biển.
Việc phân định đường biên giới trên đất liền giữa hai nước được thực hiện theo quy trình: 1) Đàm phán các nguyên tắc cơ bản làm cơ sở cho việc giải quyết vấn đề biên giới; 2) Xác định một đường biên giới trên bản đồ thể hiện trong Hiệp ước hoạch định; 3) Phân giới, cắm mốc nhằm cụ thể hóa đường biên giới đã được hoạch định trên thực địa. Kết quả của bước đi này là việc cắm mốc trên thực địa, đồng thời thể hiện trong Nghị định thư về phân giới, cắm mốc. Quá trình hoạch định, phân giới, cắm mốc đường biên giới trên đất liền Việt Nam - Campuchia trải qua nhiều giai đoạn khác nhau. Và, quá trình phân giới, cắm mốc được các cơ quan chức năng của hai nước triển khai thực hiện từ sau khi Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa nhân dân Campuchia ký kết Hiệp ước hòa bình, hữu nghị và hợp tác ngày 18-2-1979.
Đại tá, PGS, TS. Hồ Sơn Đài
(Kỳ 2: Tiến trình phân giới, cắm mốc)
(Kỳ 2: Tiến trình phân giới, cắm mốc)
