Tốc độ:
1x
Một trong những vấn đề Việt Nam phải đối mặt khi chuẩn bị thực hiện các hiệp định tự do thương mại như TPP, Việt Nam – EU là đổi mới quan hệ lao động theo yêu cầu, điều kiện mới.
Công đoàn trước thách thức mới
Những hiệp định thương mại tự do mới được ký kết gần đây, đặc biệt là Hiệp định Đối tác Thương mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Việt Nam - EU được kỳ vọng sẽ có ảnh hưởng tích cực đến mức độ tăng trưởng GDP và việc làm. Theo ước tính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, dự báo trong 15 năm tới, GDP của Việt Nam sẽ đạt mức tăng trưởng lũy kế 8% khi các hiệp định thương mại được thực thi. Về vấn đề việc làm, ILO dự báo có 6,5 triệu việc làm mới được tạo ra tại Việt Nam vào năm 2030.
Tuy nhiên, cái gì cũng có giá của nó. Trong tiến trình hội nhập quốc tế, các doanh nghiệp ở Việt Nam đang đối mặt với áp lực ngày càng tăng về nâng cao khả năng cạnh tranh, cùng với thách thức làm thế nào để duy trì mối quan hệ lao động hài hòa giữa người sử dụng lao động với người lao động.
Theo Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Minh Huân, khi chính thức tham gia các hiệp định thương mại tự do thì Việt Nam sẽ phát huy được lợi thế kinh tế so sánh ở những ngành sử dụng nhiều lao động như: Dệt may, giày dép, chế biến thủy hải sản... Dự báo xuất khẩu của các sản phẩm từ những ngành nghề này sẽ tăng mạnh, có thể tạo thêm hàng triệu cơ hội việc làm mới nhưng cũng có thể tạo ra những thách thức lớn về quan hệ lao động vì đây luôn là những ngành có độ nhạy cảm cao về quan hệ lao động.
Dưới góc độ khác, bà Nguyễn Thị Thu Hồng - Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng nhấn mạnh, quá trình toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế cũng đang gây ra những hệ quả tiêu cực đối với lao động và phong trào công đoàn. “Ở nhiều nơi, quyền công đoàn bị vi phạm, sự phát triển của các chuỗi cung cấp toàn cầu đang làm biến dạng thị trường lao động dẫn đến công ăn việc làm của người lao động ở nhiều nước trở nên bấp bênh, mạng lưới an sinh xã hội không được đảm bảo” - bà nhận định.
Ở khía cạnh khác, cần biết rằng, trọng tâm của yêu cầu trong TPP là Việt Nam cần tôn trọng đầy đủ nguyên tắc tự do liên kết. Theo TPP, người lao động sẽ có quyền tự do thành lập hoặc gia nhập tổ chức mà họ lựa chọn. Đây được coi là phần khó khăn nhất trong các thách thức về lao động khi tham gia TPP.
Về vấn đề này, ông Nguyễn Ngọc Sơn – Phó Ban tổ chức Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đánh giá đây là một thách thức rất lớn cho tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam. Nếu công đoàn hoạt động hiệu quả, mạnh dạn đấu tranh đòi hỏi quyền lợi sát sườn của người lao động, nói lên được tiếng nói bức xúc của người lao động, thì các tổ chức của người lao động mới ra đời sẽ gia nhập vào Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, tạo thêm sức mạnh cho tổ chức của Công đoàn Việt Nam. Ngược lại, nếu công đoàn hoạt động hời hợt, không hiệu quả, không đấu tranh cho quyền lợi của người lao động thì các tổ chức của người lao động mới ra đời sẽ không gia nhập vào Công đoàn Việt Nam mà họ tự liên kết lại để bảo vệ quyền lợi của người lao động. Nếu họ bảo vệ có hiệu quả hơn tổ chức công đoàn hiện tại thì tổ chức công đoàn hiện tại chỉ là hình thức, không có sức mạnh thực sự.
Mặt khác, tổ chức của người lao động không phải thực hiện các nghĩa vụ và trách nhiệm chính trị mà không trái với những quyền lao động được nêu trong Tuyên bố của ILO nên tổ chức của người lao động chỉ tập trung vào nhiệm vụ chăm lo, đại diện, bảo vệ quyền lợi của người lao động. Trong khi đó, hệ thống công đoàn Việt Nam phải thực hiện các nhiệm vụ của tổ chức chính trị - xã hội nên nguồn lực bị phân tán. Nếu tổ chức Công đoàn không nhanh chóng đổi mới mạnh mẽ về tổ chức và hoạt động thì rất dễ xảy ra “dòng chảy” đoàn viên công đoàn từ Công đoàn Việt Nam sang công đoàn mới của người lao động.
Ông cũng chỉ ra nguồn lực đảm bảo cho hoạt động của Công đoàn Việt Nam có nguy cơ bị giảm sút, nguồn thu tài chính của các cấp công đoàn thuộc Tổng liên đoàn giảm mạnh.
Đứng ở góc độ chuyên gia quốc tế, TS Chang-Hee Lee - Giám đốc ILO Việt Nam cho biết: “Đây là một thay đổi quan trọng không chỉ đối với người lao động và Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, mà còn đối với người sử dụng lao động và Chính phủ”. Bởi vì, người sử dụng lao động có thể phải ứng phó với các tổ chức của người lao động không thuộc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tại nơi làm việc và Chính phủ sẽ phải xây dựng một hệ thống hiệu quả để xác nhận các tổ chức này với tư cách là tổ chức đại diện của người lao động tham gia vào thương lượng tập thể và các hành động tập thể khác trong quan hệ lao động.
Đổi mới quan hệ lao động để hưởng lợi về kinh tế
Nhận diện những thách thức ấy, nhiều ý kiến cho rằng, để hưởng lợi đầy đủ từ TPP và các FTA khác, Việt Nam sẽ phải tiến hành những cải cách quan trọng và rộng khắp nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, hệ thống pháp luật và quan trọng không kém là các thiết chế thị trường lao động.
Ông Maurizio Bussi - Trưởng nhóm Hỗ trợ kỹ thuật về việc làm bền vững khu vực Đông Á, Đông Nam Á và Thái Bình Dương cho rằng: “Việt Nam nên tận dụng thách thức mà TPP đem lại như một cơ hội vàng để chuyển đổi hệ thống quan hệ lao động cũ thành hệ thống quan hệ lao động hiện đại và hiệu quả, phục vụ tốt cho doanh nghiệp, người lao động và xã hội Việt Nam”.
Để giải quyết những thách thức đối với công đoàn, ông Nguyễn Ngọc Sơn nhấn mạnh, trong bối cảnh hội nhập, ưu tiên hàng đầu của công đoàn cơ sở là tập trung thực hiện những nhiệm vụ liên quan đến quan hệ lao động, đồng thời đẩy mạnh công tác chăm lo cho người lao động. Để làm được điều đó, công đoàn cơ sở phải chủ động nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của đoàn viên và người lao động; từ đó phối hợp với người sử dụng lao động giải quyết dứt điểm nhằm ngăn ngừa tranh chấp từ gốc. Bên cạnh đó, công đoàn cơ sở cần lập cơ chế đối thoại thường xuyên với người sử dụng lao động để kịp thời giải quyết quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động tại nơi làm việc. Công tác phát triển đoàn viên, thành lập công đoàn cơ sở cũng phải chuyển đổi theo cách từ dưới lên. Cụ thể, công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở hỗ trợ, giúp đỡ và tổ chức cho người lao động chủ động thành lập công đoàn cơ sở tại nơi làm việc, không làm thay người lao động trong việc thành lập công đoàn cơ sở như cách làm truyền thống...
Từ phía cơ quan quản lý nhà nước, Thứ trưởng Phạm Minh Huân cho biết, ở tầm quốc gia, Việt Nam sẽ phải điều chỉnh, bổ sung luật pháp quốc gia cho tương thích với những cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia. Việt Nam cũng phải xây dựng, tổ chức bộ máy, cơ chế, thiết chế và dành những nguồn lực cần thiết để thực thi có hiệu quả các cam kết đó. Ở cấp doanh nghiệp, các doanh nghiệp tại Việt Nam làm hàng xuất khẩu sẽ phải đáp ứng những yêu cầu ngày càng khắt khe hơn của nhãn hàng về việc tuân thủ một số yêu cầu về tiêu chuẩn lao động nhằm cải thiện điều kiện làm việc và bảo vệ quyền lợi tốt hơn cho người lao động tại doanh nghiệp.
Thứ trưởng Phạm Minh Huân cũng khẳng định: “Bộ LĐ-TB&XH cam kết hợp tác cùng Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam để cùng nhau đưa ra những giải pháp về đổi mới quan hệ lao động của Việt Nam cho phù hợp với yêu cầu và điều kiện mới”./.
(ĐCSVN)
.jpg)
.png)
